Strona archiwalna. Aktualna strona Gminy Czarny Dunajec kliknij tutaj
ebom| Elektroniczne biuro obsługi mieszkańca Urząd Gminy Czarny Dunajec portal mapowy portal mapowy
szlak wokół tatr
muzeum pk sk
resetpowiększdrukuj

Geografia, klimat

Obszar gminy Czarny Dunajec pod względem administracyjnym znajduje się w południowej części województwa małopolskiego, w powiecie nowotarskim. Jest jedną z większych samorządowych jednostek administracyjnych województwa małopolskiego. Graniczy od zachodu, północy i wschodu z innymi gminami powiatu nowotarskiego (Jabłonka, Raba Wyżna, Nowy Targ, Szaflary), natomiast od południa z gminami powiatu tatrzańskiego (Biały Dunajec, Poronin, Kościelisko).
 
Gmina Czarny Dunajec jest gminą wiejską, podzieloną na 15 następujących sołectw, a to:
Chochołów (12,8 km2),
Ciche (26,5 km2),
Czarny Dunajec (37,8 km2),
Czerwienne (10,8 km2),
Dział (5,1 km2),
Koniówka (4,2 km2),
Odrowąż (12,2 km2),
Piekielnik (30,3 km2),
Pieniążkowice (8,6 km2),
Podczerwone (8,6 km2),
Podszkle (13,1 km2),
Ratułów (15,3 km2),
Stare Bystre (21,1 km2),
Wroblówka (5,7 km2),
Załuczne (5,2 km2)

Gmina Czarny Dunajec zajmuje tzw. powierzchnię ewidencyjną około 217,2 km2, a geodezyjną 238,3 km2. Jest to obszar wydłużony południkowo, przy czym południowa i środkowa jego część znajduje się w obrębie tzw. Centralnych Karpat Zachodnich, natomiast północna należy do tzw. Zewnętrznych Karpat Zachodnich. Wymienione jednostki terytorialne, będące rozległymi podprowincjami karpackimi, wyraźnie różnią się od siebie pod względem cech środowiska przyrodniczego, a granica między nimi biegnie na omawianym obszarze równoleżnikowymi dolinami Piekielnika Orawskiego (dopływu Czarnej Orawy) oraz Piekielnika (dopływu Czarnego Dunajca).
Na terenie gminy, w granicach Centralnych Karpat Zachodnich wyróżnia się mniejsze regiony geograficzne. Są to: Pogórze Gubałowskie, Kotlina Orawska oraz Kotlina Nowotarska. Z kolei Zewnętrzne Karpaty Zachodnie reprezentują wzniesienia Beskidu Orawsko-Podhalańskiego. Warto również nadmienić, że teren zajmowany przez gminę Czarny Dunajec jest położony na pograniczu dwóch krain historyczno-etnograficznych – Orawy (na zachodzie) i Podhala (na wschodzie), gdzie do dnia dzisiejszego wzajemnie przenikają się pewne odmienności kulturowe.
Tereny zajmowane przez gminę Czarny Dunajec znajdują się w dorzeczu Dunajca prowadzącego wody do Wisły i Morza Bałtyckiego oraz w dorzeczu Orawy, której system hydrograficzny należy do zlewiska Morza Czarnego. Stąd też w obrębie gminy przebiega europejski (bałtycko-czarnomorski) dział wodny. Biegnie on w przybliżeniu południkowo od góry Żeleźnica w Beskidzie Orawsko-Podhalańskim (na północy) do granicy państwa w okolicach wsi Chochołów (na południu) – pomiędzy miejscowościami Piekielnik i Załuczne oraz przez torfowisko Baligówka. Dział ten ma charakter niepewny ze względu na obecność w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej licznych rowów melioracyjnych zmieniających lokalnie kierunki odwodnienia. Powstanie owego systemu melioracyjnego było związane z eksploatacją występujących tu torfowisk.
W orografii terenu gminy Czarny Dunajec zaznaczają się wyraźnie trzy jednostki geomorfologiczne związane z regionami geograficznymi. Najniżej (około 650-700 m n.p.m.) rozciąga się Kotlina Orawsko-Nowotarska o stosunkowo wyrównanej powierzchni, wypełniona kompleksem utworów neogenu reprezentowanych przez iły, muły, kredę jeziorną, wkładki węgla brunatnego, żwiry, piaski, zlepieńce. Utwory te są przykryte osadami czwartorzędowymi – zwietrzelinowymi, aluwialnymi, lodowcowo-rzecznymi (w formie stożków napływowych) i organogenicznymi. Kotlina jest obszarem wgiętym (nieckowatym) pomiędzy sfałdowanym Beskidem Orawsko-Podhalańskim na północy i podniesionym tektonicznie Pogórzem Gubałowskim na południu. W granicach gminy kulminacje wzniesień beskidzkich (zbudowanych z fliszu magurskiego) sięgają przeszło 900 m n.p.m., natomiast wzniesień Pogórza Gubałowskiego (zbudowanych z fliszu podhalańskiego) przekraczają 1000 m n.p.m. Oba wyniesione regiony charakteryzuje rzeźba erozyjno-denudacyjna, przy czym główne doliny są dość szerokie z zaznaczonymi poziomami terasowymi.
Warunki klimatyczne gminy Czarny Dunajec są przestrzennie zróżnicowane, pomimo niewielkiego jej obszaru, należącego w całości do karpackiego regionu klimatycznego. Są one determinowane ukształtowaniem powierzchni i wzniesieniem terenu. Występują tu charakterystyczne dla obszarów górskich piętra klimatyczne. Zarówno dla Beskidu Orawsko-Podhalańskiego jak i Pogórza Gubałowskiego charakterystyczne jest piętro umiarkowanie chłodne ze średnią roczną temperaturą powietrza od +4 do +6°C. Kotlina Orawsko-Nowotarska, pomimo położenia w hipsometrycznej strefie piętra umiarkowanego ciepłego, wyróżnia się indywidualnymi cechami klimatu – tzw. odmianą klimatu dolin i kotlin. W okresie zimowym podczas barycznej sytuacji wyżowej w kotlinie tworzy się często zastoisko zimnego powietrza z możliwymi zamgleniami, co skutkuje inwersją temperatury (wzrost temperatury wraz ze wzrostem wysokości n.p.m.). Z kolei latem kotlina jest cieplejsza i suchsza od otaczających wzniesień. W obrębie gminy można zatem spodziewać się okresowego występowania wyraźnie zróżnicowanych warunków pogodowych. Watro dodać, że Kotlina Orawsko-Nowotarska otrzymuje rocznie poniżej 800 mm opadów. Ich sumy wyraźnie wzrastają na okalających ją grzbietach, osiągając na najwyższych szczytach Tatr ponad 1800 mm. Ilości te przesądzają o wodorodnym znaczeniu omawianego obszaru, co w połączeniu z występującymi tu torfowiskami wysokimi stanowi dodatkowy czynnik wyraźnie poprawiający ich retencyjność.
Źródło: fragment z dokumentu "Plan gospodarki odpadami dla Gminy Czarny Dunajec" wykonawca: Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach Małopolski Ośrodek Badawczy w Krakowie.
 
Nazwa Czarny Dunajec ma geograficznie podwójne znaczenie. Taką nazwę ma górska rzeka odwadniająca zachodnie części Tatr i Podhala oraz miejscowość nad tą rzeką położona. Wody Czarnego Dunajca od źródeł po Nowy Targ, gdzie łączą się z Białym Dunajcem, są górnym biegiem wielkiej rzeki karpackiej - Dunajca. Miejscowość Czarny Dunajec jest usytuowana na lewym brzegu rzeki, w samej osi śródgórskiej Kotliny Podhalańskiej. Tu bystry Dunajec, opuszczając już tatry i Skalne Podhale, wolniej zdąża ku północy po płaskiej równinie orawskiej.
Miejsce to nie jest pospolite w Karpatach, swoiste nawet na Podhalu. Różni przyrodnicy mieliby pewnie o nim takie zdanie:
  • astronom: w każdą noc Gwiazda Polarna potwierdza, ze czarnodunajecki rynek zbudowano na 49,27' szerokości geograficznej północnej i 19,51' dlługości wschodniej;
  • geomorfolog: tak tu jak w rynnie - od północy orawskie garby wododzielne, ku poludniowi dźwigają się gubałowskie grzbiety, a za nimi piętrzy się korona Tatr. Za to pośrodku, wokół Czarnego Dunajca, rozległa równina z torfowiskami;
  • geolog: gdziekolwiek by nie kopać - sam kamieniec, w dodatku zapadlisko, które ciągle się zapada, na szczęście bardzo wolno;
  • klimatolog: latem tu najcieplej na Podhalu, ale tak ogólnie - za często są przymrozki i mgły;
  • hydrolog: dużo tu wody, ale nie źródlanej;
  • botanik: na puściznach przetrwał świat roślin sprzed tysięcy lat;
  • ekonomista: gospodarzyć tu umieją, jednak wybudowali też drogi w cztery strony świata;
  • turysta: od Babiej Góry ku Tatrom to połowa drogi - dobre miejsce na krótką przerwę.

Źródło: fragment z ksiazki "Czarny Dunajec i okolice" pod redakcją F. Kiryka - "Środowisko przyrodnicze" J. Kukulak

W XIII wieku na terenie dzisiejszej czarnodunajeckiej gminy, tak, jak wzdłuż całej południowej granicy królestwa polskiego, szumiała jeszcze puszcza karpacka. Osadnictwo na prawie niemieckim objęło te ziemie dopiero w XVI stuleciu. Spoglądając wokół z równiny okalającej Czarny Dunajec, na południu ujrzymy pasmo Tatr, na zachodzie masyw Babiej Góry, od wschodu ukażą się Gorce i zamajaczą Pieniny. Obszar geograficznie wchodzący w skład trzech subregionów - Pogórza Gubałowskiego, Kotliny Orawsko-Nowotarskiej i Działów Orawsko-Podhalańskich - przez kilkaset lat był spichlerzem Podhala. Bogactwem ziem do niedawna typowo rolniczych, są też - z racji położenia - walory krajobrazowe i przyrodnicze.
Rozległe torfowiska wysokie typu alpejskiego, zwane puściznami, przechowały świat roślin sprzed setek tysięcy lat. Na Puściźnie Wielkiej (ponad 400 ha), Puściźnie Małej (100 ha), Rękowiańskiej i Baligówce (ponad 200 ha) spotkać można gatunki flory tak rzadkie, jak: rosiczka, mech torfowiec, storczyki, żurawiny, wełnianka, borówka bagienna. W wyższych partiach króluje unikatowa odmiana kosówki. Dla świata zwierząt kraina torfowisk jest naturalnym korytarzem między Tatrami a masywem Babiej Góry. Lęgną się na torfowiskach bocian czarny i błotniaki; tokują cietrzewie; mają swój przystanek dzikie gęsi. Mieszkańcami torfowisk są puszczyk, myszołów, pszczołojad i sowa pójdźka. Trafić można na łosie, wilki, jelenie, lisy i dziki. Czasem przemknie niedźwiedź. Unikatowym obszarem torfowisk, głębokich czasem na 8,5 metra, teraz opiekują się sami właściciele. W przyszłości torfowiska będą zapewne parkiem krajobrazowym i rezerwatem przyrody.
Druga osobliwość czarnodunajeckich okolic to Działy Orawskie - płaskowyż uformowany kilka milionów lat temu, najstarszy element rzeźby terenu. Są one częścią obniżenia łuku Beskidów między Pasmem Babiogórskim a Gorcami. Wododzielne grzbiety wypiętrzone najwyżej między Podwilkiem a Odrowążem (Pająków Wierch 934, Bukowiański Wierch 940 i Żeleźnica 912 m n.p.m.) przegradzają zlewiska Morza Czarnego i Bałtyku. Po jednej ich stronie płynie bowiem Czarna Orawa, z drugiej leżą źródliska Dunajca. Do lokalnych bogactw zaliczyć też trzeba zalegające głęboko pod ziemią wody geotermalne (bardzo wydajny odwiert w Chochołowie) jedne z największych w Polsce południowo-wschodniej pokłady żwirów rzecznych; występujący w niewielkich ilościach węgiel brunatny; masywy leśne i skalne surowce, zwłaszcza piaskowce i wapienie.
 

Podsumowanie pogody

pdfPodsumowanie pogody Czarny Dunajec 2010
Dane dzięki uprzejmości Pana Arnolda Jakubczyka
Dodano: 2011-04-01 21:06:36Pobrano: 1442 // 0.09 MB
pdfPodsumowanie pogody Czarny Dunajec 2011
Dane dzięki uprzejmości Pana Arnolda Jakubczyka
Dodano: 2012-02-16 19:32:02Pobrano: 1249 // 0.64 MB
pdfPodsumowanie pogody Czarny Dunajec 2012
Dane dzięki uprzejmości Pana Arnolda Jakubczyka
Dodano: 2013-02-13 15:31:10Pobrano: 1166 // 18.09 MB
pdfPodsumowanie pogody Czarny Dunajec 2013
Dane dzięki uprzejmości Pana Arnolda Jakubczyka
Dodano: 2014-03-17 11:44:48Pobrano: 1712 // 7.25 MB