Strona archiwalna. Aktualna strona Gminy Czarny Dunajec kliknij tutaj
ebom| Elektroniczne biuro obsługi mieszkańca Urząd Gminy Czarny Dunajec portal mapowy portal mapowy
szlak wokół tatr
muzeum pk sk
resetpowiększdrukuj

Turystyka - informator

Podhale należy do najczęściej odwiedzanych regionów turystycznych naszego kraju. Każdy zna takie miejscowości jak Zakopane, Nowy Targ czy Bukowina Tatrzańska. Planując wakacje niewiele osób bierze jednak pod uwagę inne miejscowości tej okolicy.

W tym artykule podejmiemy próbę przybliżenia rzeszom potencjalnych turystów jeden z takich położonych trochę na uboczu gmin jaką jest Czarny Dunajec. Gmina Czarny Dunajec położona jest pod wieloma względami na terenie granicznym. Od północy obejmuje ona południowe stoki Działów Orawskich, środkowy pas zajmuje Kotlina Orawsko- Nowotarska, natomiast południe i południowe- wschód zajmuje Pogórze Gudałowskie, we wschodniej części w okolicy wsi Stare Bystre gmina sięga aż do zachodnich krańców Pasa Skałkowego. Gdyby utworzyć trójkąt pomiędzy Tatrami, Beskidem Żywieckim a Gorcami gmina Czarny Dunajec znalazłaby się dokładnie w jego środku. Pod względem administracyjnym okolica ta znajduje się w południowo-wschodniej części nowo utworzonego województwa małopolskiego i podlega władzom powiatu nowotarskiego. Siedmio kilometrowy odcinek południowo-zachodniej granicy gminy jest jednocześnie granicą państwa ze Słowacją.

Ziemia Czarnodunajecka jest wyjątkowo zróżnicowana pod względem rzeźby terenu. Chociaż region ten kojarzony jest głównie z górami, w dużej części ma jednak charakter równinny, który tworzy Kotlina Orawsko-Nowotarska. Ta forma krajobrazu jest jednak tylko pozorem. Obserwując liczne potoki nietrudno jest dostrzec ich górski charakter. Wiąże się to z dużą różnicą wysokości bezwzględnych wynoszących około 100 metrów na odcinku ok. 10 km. Takie ukształtowanie powierzchni kotliny odkrywa turyście doskonały widok na całe pasmo Tatr, Gorców i Babią Górę oraz pomniejsze wzniesienia. Na północy i południu gminy rzeźba terenu jest bardziej ożywiona. Wspomniane już Działy Orawskie tworzą na północy pasmo łagodnych wzniesień, z których najważniejsze są szczyty: Pająków Wierch (935 m n.p.m.), Żeleźnica (912 m n.p.m.), Markówka (827 m n.p.m.), Głowaczow Wierch (758 m n.p.m.), Bucznik (711 m n.p.m.). Są one łatwo dostępne z malowniczo położonych miejscowości: Podszkle, Piekielnik, Załuczne, Odrowąż, Pieniążkowice i Dział. Równie atrakcyjne jest położone na południu gminy Posmo Głubałowskie. Składają się na nie takie wzniesienia jak Ostrysz (1025 m n.p.m.), Bachledówka (949 m n.p.m.), Beskid (906 m n.p.m.), Zadkowski Wierch (884 m n.p.m.), Domański Wierch (753 m n.p.m.), Cyrhlica (896 m n.p.n.). Przez niektóre z tych łagodnych wzniesień, poprowadzono piesze szlaki turystyczne. Na Żelaźnicę prowadzi niebieski szlak z Pieniążkowic i czerwony z Działu. Szczyty Ostrysza i Cyrhlicy obejmuje część czerwonego szlaku imienia Powstania Chochołowskiego prowadzącego z Gubałówki do Chochołowa. Również warunki klimatyczne są tutaj bardziej sprzyjające niż w sąsiednich regionach. Średnie temperatury roczne są wyższe niż w otaczających gminę górach, natomiast opady są znacznie niższe. Pokrywa śnieżna zalegająca tutaj około 3,5 miesiąca w roku ma grubość 30-50 cm, co stwarza wyjątkowo dogodne warunki dla narciarstwa, szczególnie biegowego. Ciekawostką tego obszaru jest przebiegająca tędy granica pomiędzy rzekami spływającymi do Morza Czernego i Bałtyckiego. Potok Piekielnik odprowadza swoje wody do Morza Czarnego. Pozostałe wody spływają do Morza Bałtyckiego. Najważniejszą rzeką gminy jest Czarny Dunajec. Do niedawna stwarzał on ogromne zagrożenie powodziowe dla położonych nad nim gospodarstw. Przeprowadzone w ostatnim czasie prace regulacyjne, doprowadziły do powstania szeregu stopni wodnych w Koniówce, Podczerwonym, Czarnym Dunajcu i Wróblówce. Stworzono również w ten sposób dogodne warunki do biwakowania i kąpieli, jakich nie posiada żadna z pozostałych miejscowości w okolicy. Brzegi Czarnego Dunajca już obecnie wykorzystywane są w tym celu przed mieszkańców Podhala jak i turystów. Specyfiką tych okolic Czarnego Dunajca są duże połacie torfowisk wysokich zwanych przez miejscową ludność puściznami. Najistotniejszymi z nich są Puścizna Wielka zajmująca obszar 507,5 ha, Puścizna Rękowiańska, Baligówka (ponad 200 ha) i Puścizna Mała (100 ha) oraz kilka mniejszych. Miłośnicy flory znajdą tutaj rzadkie gatunki roślin na przykład rosiczka, mech torfowiec, storczyk, żurawiny, wełniankę, borówkę bagienna oraz ewenement na tej wysokości, jakim jest kosodrzewina. Wędrujące gatunki zwierząt pomiędzy Babią Górą a Tatrami przechodzą przez ten niezmieniony jeszcze przez człowieka teren. Żyją tutaj takie gatunki jak bocian czarny, błotniak, cietrzew, puszczyk, myszołów, pszczołojad, sowa pójdźka, ze ssaków łosie, wilki, jelenie, lisy i dziki. W przyszłości planowane jest na terenie torfowisk utworzenie parku krajobrazowego lub nawet ścisłego rezerwatu przyrody. Szansa powodzenia tego projektu jest ciągle zmniejszająca się eksploatacja torfu oraz przygraniczne położenie torfowisk. Inna atrakcja przyrodniczą gminy są niespotykane w większej części Polski obszary lasów świerkowych. Najwięcej z nich występuje na północ od Czarnego Dunajca w paśmie Działów Orawskich, na zachód od wsi oraz częściowo w Paśmie Gubałowskim.

Obok bogatych walorów środowiska przyrodniczego gmina Czarny Dunajec ma do zaoferowania turyście niemniej atrakcyjne zabytki i kulturę ludową. Perłą na skalę całego Podhala jest niewątpliwie zespół zagród w starym podhalańskim stylu. Objętych ochroną konserwatorską jest 120 z nich, wybudowanych na przełomie XVIII i XIX wieku. Jedynym materiałem użytym do ich budowy jest drewno. W najstarszej chacie z 1798 roku mieści się w Muzeum Powstania Chochołowskiego, które było częścią Powstania Krakowskiego w 1846 roku. Zostało ono stłumione przez wojska austryjackie z pomocą mieszkańców Czarnego Dunajca co dziś jest przedmiotem sporów pomiędzy wsiami. Znalazło to wyraz w usytuowaniu kaplicy św. Nepomucena, który stoi odwrócony "zadkiem" do Czarnego Dunajca. W domu nr 28 mieści się prywatna izba regionalna założona przez miejscowego rzeźbiarza Jana Ziędara. Oprócz aneksu muzealnego można również obserwować powstanie nowych rzeźb w jego warsztacie. Efektem głęboko zakorzenionej wśród ludności autochtonicznej wiary katolickiej są licznie występujące w krajobrazie kościoły i kaplice. Praktycznie w każdej wsi można znaleźć przynajmniej jeden kościół. Dla miłośników zabytków większą wartość mogą przedstawiać kościoły: p.w. Przenajświętszej Trójcy w Czarnym Dunajcu i św. Rozalii w Podszklu pochodzące z końca XVIII wieku oraz kilka XIX-wiecznych kościołów w innych wsiach - Chochołowie, Piekielniku i Odrowążu. Przywiązanie do chrześcijańskiej tradycji zaowocowało wzniesieniem w 1991 roku Sanktuarium Maryjnego na Bachledowym Wierchu. Popularna "Bachledówka" stała się centrum pielgrzymkowym dla okolicznej ludności. Wieża kościoła widoczna jest prawie z każdego miejsca gminy.

Tradycja lokalna przejawia się jednak nie tylko w pielęgnowaniu wiary katolickiej, ale również w regionalnym stroju, muzyce i drobnej wytwórczości. Wielu góralskich artystów trudni się dotąd wytwarzaniem ciupag, fajek, noży zbójnickich, szerokich góralskich pasów, kierpców, mebli i strojów regionalnych oraz klubów ludwisarskich. Znane w regionie są również miejscowe kapele. Oprócz kilku zespołów góralskich istnieje też jeden cygański. Licznie organizowane są imprezy folklorystyczne. Do najważniejszych należą: "Muzykowanie na Duchową Nutę" - przegląd góralskich kapel, "Bajkluś" - przegląd teatrzyków dziecięcych, "Przepatrowiny Teatrów Regionalnych", "Przeziracka Młodych Tonecników i Śpiwoków Góralskich" oraz "Hołdymas" - dożynki góralskie i liczne festyny związane ze świętami religijnymi. Na terenie gminy rozwija się doskonale baza turystyczna. Nie ma żadnego problemu ze znalezieniem noclegów w prywatnych kwaterach i pensjonatach w Czarnym Dunajcu i w Cichym. Można również skosztować miejscowej kuchni w restauracji w Chochołowie, Czarnym Dunajcu, Piekielniku i Cichym. Gmina Czarny Dunajec położona jest pomiędzy szlakami z Krakowa do Chyżnego (droga krajowa nr 7) oraz popularną "Zakopianką". Turyści nieposiadający własnego środka transportu mogą skorzystać z połączeń komunikacji autobusowej pomiędzy Czarnym Dunajcem a dworcem PKP w Nowym Targu (ok. 50 dziennie). Połączenie autobusowe umożliwiają również skorzystanie z tego terenu jako bazy wypadowej w Gorce, Beskid Żywiecki a w szczególności w Tatry. W kierunku Doliny Chochołowskiej i Kościeliska szybciej można się dostać stąd niż z zatłoczonych ulic Zakopanego.

Na terenie gminy znajduje się również lokalne przejście graniczne w Chochołowie, które daje dogodne połączenie ze słowacką częścią Tatr Zachodnich. Pomimo ogromnego potencjału turystycznego, jaki posiada gmina ludność trudni się cały czas głównie rolnictwem i drobnymi usługami. Poza kilkoma drobnymi przedsiębiorstwami nie istnieje tutaj żaden przemysł mogący mieć szkodliwy wpływ na środowisko naturalne. Stosunkowo niska gęstość zaludnienia w porównaniu z całym krajem tworzy z tego obszaru ostoję ciszy pomiędzy gwarnymi centrami turystycznymi. Jak wszędzie tak i tutaj nie brakuje jednak trudności. Istniejąca infrastruktura nie jest w stanie obsłużyć masowej turystyki. Potrzebna jest większa ilość miejsc noclegowych, placówek gastronomicznych i parkingów, poprawy wymaga też sieć dróg. Z takimi kłopotami boryka się jednak większość miejscowych turystycznych w naszym kraju. Mieszkając na skrzyżowaniu szlaków ludność nauczyła się gościnności w stosunku do przyjezdnych. Każdy turysta może liczyć tutaj na bezinteresowną pomoc. O uśmiechu na twarzy nie zapomina nawet ekspedientka sklepu . Ponadprzeciętnymi walorami turystycznymi oraz życzliwością tutejszej ludności gmina zachęca do jej odwiedzenia rzesze turystów spragnionych kontaktu z nieskażoną, naturalną i staropolską tradycją.

Opracowanie: Waldemar Jankowski, Piotr Majda